Ziemia Rytwiańska słynie z wielu ciekawych turystycznie obiektów jak Pustelnia Złotego Lasu, pałac Radziwiłłów, ruiny zamku, pałac w Sichowie i inne. Niewiele osób jednak wie o równie ciekawych obiektach przyrodniczych tego terenu dlatego pragniemy zaprezentować je zarówno mieszkańcom jak i turystom, którzy odwiedzają te strony.
Część 1. Obiekty pod ochroną prawną*
W administracyjnym obszarze gminy Rytwiany zlokalizowanych jest kilka form przyrodniczych objętych ochroną ale też stanowiących atrakcyjność przyrodniczo-turystyczną regionu. Są to:
1.1 obszar Natura 2000 pod nazwą „Kras Staszowski” (m.in. na terenie stawów rybnych w Grobli oraz w obszarze lasów Strzegomek Góry i częściowo w rejonie sioła Mała Szczeka i sioła Kurzniki)
1.2 obszar chronionego krajobrazu (OChK) – pod nazwą Jeleniowsko-Staszowski OChK (lasy od Szczeki po Strzegom i Strzegomek aż do jezior golejowskich)
1.3 rezerwat przyrody „Dziki Staw” (położony w lesie w Grobli / Pluskawa ze starodrzewem modrzewi i jeziorkiem potorfowym) - ustanowiony w 2017 r.
1.4 dwa Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe – ZP-K Rytwiany (pow. 2,33 ha zlokalizowany bezpośrednio przy klasztorze pokamedulskim) oraz ZP-K Tarczyn (pow. 3,6 hai jest położony na skraju lasu w Sichowie Małym, koło leśnictwa Sichów)
1.5 pomniki przyrody – zestawione w tabeli nr 1
Fot. 1 Rezerwat „Dziki Staw”(Z.Walenciak); Fot.2 ZP-K Tarczyn (foto ZW); Fot. 3 ZP-K Rytwiany (foto ZW)
Na terenie gminy jest obecnie 17 pomników przyrody (drzewa, aleje drzew i grupy drzew) – stan na 07.2025 r.
Tabela 1. Wykaz pomników przyrody – gmina Rytwiany*
|
Lp.
|
Gatunek
|
Ilość szt.
|
Uwagi - ciekawostki
|
|
1.
|
Dąb bezszypułkowy
|
1
|
Trzypienny dąb bezszypułkowy „Bratek” rosnący w pobliżu klasztoru pokamedulskiego
(jest to jedyny pomnik tego gatunku w powiecie staszowskim) – fot. 4
|
|
2.
|
Dąb szypułkowy
|
4
|
- Obecnie 1 szt. uległa całkowitemu uszkodzeniu w 2024 r. – dąb przy ZP-K Tarczyn, fot. 7 (stan archiwalny)
- Jeden dąb o obwodzie pnia powyżej 500 cm rośnie w Kłodzie przy rzece Czarnej, wiek szacowany na ok. 400 lat
- W roku 2020 przywrócono status pomnika przyrody dla dębu rosnącego w lesie – sioło Niwa, który obecnie ma imię „Stefan” - o obwodzie pnia prawie 500 cm i wieku pow. 300 lat
|
|
3.
|
Lipa drobnolistna
|
118
|
2 aleje lipowe - w tym 86 szt. w Sichowie Dużym (fot. 5) i 30 szt. w parku pałacu Radziwiłłów oraz tamże 2 drzewa jako pomniki jednoobiektowe
|
|
4.
|
Klon srebrzysty
|
1
|
Okaz wielopienny rosnący na terenie parku Radziwiłłów (fot. 6) o obwodzie powyżej 700 cm - w odniesieniu do danych z portalu „Sekcja Drzew Pomnikowych” jest to największy obiekt tego gatunku w Polsce
(ponadto jest to jedyny okaz tego gatunku ustanowiony w woj. świętokrzyskim – obecnie trzy pnie uległo uszkodzeniu)
|
|
5.
|
Wiąz górski
|
1
|
Drzewo rosnące w parku sichowskim
(jedyne w powiecie staszowskim i jako jedno z dwóch w województwie świętokrzyskim)
|
|
6.
|
Klon zwyczajny
|
3
|
w parku Radziwiłłów
|
|
7.
|
Jesion wyniosły
|
1
|
O obwodzie ponad 500 cm – w parku Radziwiłłów
|
|
8.
|
Tulipanowiec amerykański
|
2
|
Ochrona od 2024 r. – w parku sichowskim
|
* Wg danych: GDOŚ - CRFOP
Fot.4 Dąb „Bratek” (fot. ZW); Fot. 5 Aleja lipowa w Sichowie D. (fot. ZW); Fot. 6 Klon srebrzysty (fot. ZW); Fot. 7 Dąb szypułkowy – obok ZPK-Tarczyn (stan archiwalny) (fot. ZW).
Mapa rozmieszczenia chronionych obiektów przyrody w gminie Rytwiany (źródło: geoserwis.gdos.gov.pl)
Opracowanie: Zbigniew Walenciak